Portret Mikołaja Kopernika

W roku 2023 przypadają aż trzy rocznice związane z Mikołajem Kopernikiem: 550-lecie jego urodzin, 480-lecie śmierci oraz 520-lecie uzyskania w Ferrarze dyplomu doktorskiego z prawa kanonicznego. Tym samym decyzją senatu RP Mikołaj Kopernik został jednym z patronów bieżącego roku.

 

PORTRET MIKOŁAJA KOPERNIKA

artysta nieznany, XVIII w.
olej na płótnie, wym. 53 x 42
Gniezno, w zbiorach muzeum od ok. 1923 r.

 

W zbiorach Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu znajduje się portret tego uczonego i astronoma, który przedstawia go jako młodego mężczyznę w czarnej sutannie, z wystającym rąbkiem białej koszuli oraz w czerwonym kubraku bez rękawów i z białym kołnierzem.
W lewej górnej części malowidła umieszczono łacińską inskrypcję, która opisuje Kopernika jako doktora, torunianina, kanonika warmińskiej kapituły katedralnej oraz niezrównanego astronoma.
Zamyka ją data 1503. Należy związać ją z rokiem otrzymania przez Kopernika stopnia doktora. Portret powstał zatem najpewniej w związku z upamiętnieniem rocznicy tego wydarzenia, jak sądzimy okrągłej i malowany był w pierwszej połowie XVIII w. Być może już przy okazji obchodów 200-lecia tego zdarzenia.
Wymiary obrazu oraz okoliczności jego fundacji pozwalają przypuszczać, że pierwotnie mógł funkcjonować w przestrzeni o charakterze dydaktycznym, na przykład w bibliotece.

Obraz zalicza się do grupy wizerunków kopernikańskich, które wywodzą się z XVI-wiecznego portretu toruńskiego (w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu). Najwięcej łączy go z datowanym na XVIII wiek obrazem, który należał niegdyś do Jana Matejki, a obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i który z kolei czerpał z portretu malowanego w 1598 r. (w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego).

W poznańskim Muzeum Archidiecezjalnym obraz znalazł się około 1923 roku. Wiemy, że trafił do niego z Gniezna.
Portret prezentowany był we wnętrzach Zamku Poznańskiego, gdy w latach 1924-1928 funkcjonowało w nim Muzeum Sztuki Kościelnej, które utworzono w związku z przekazaniem obiektów zgromadzonych przez Muzeum Archidiecezjalne w depozyt Dyrekcji Zbiorów Państwowych.
Na ten mniej więcej okres przypada również pierwsza konserwacja obrazu.
Podczas wojny portret wraz z innymi obiektami został zabrany przez okupanta do Kaiser Friedrich Museum Posen (po wojnie Muzeum Narodowe w Poznaniu).
Obraz rewindykowano 8 października 1946 r., a ks. Józef Nowacki — ówczesny dyrektor Muzeum i Archiwum Archidiecezjalnego, umieścił go w swoim gabinecie.
W roku 1970 obraz przeszedł drobne prace konserwatorskie. Kolejne prace zostały przeprowadzone w roku 2023 w muzealnej pracowni konserwatorskiej z okazji Roku Kopernikańskiego.

 

Kurator: Karolina Czop
Aranżacja: Raman Tratsiuk
Konserwacja: Mariusz Jarosik