Portret Mikołaja Kopernika

W roku 2023 przypadają aż trzy rocznice związane z Mikołajem Kopernikiem: 550-lecie jego urodzin, 480-lecie śmierci oraz 520-lecie uzyskania w Ferrarze dyplomu doktorskiego z prawa kanonicznego. Tym samym decyzją senatu RP Mikołaj Kopernik został jednym z patronów bieżącego roku.

 

PORTRET MIKOŁAJA KOPERNIKA

artysta nieznany, XVIII w.
olej na płótnie, wym. 53,5 x 42 cm
w zbiorach muzeum od pocz. XX w.

 

W zbiorach Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu znajduje się portret Mikołaja Kopernika, który przedstawia go jako mężczyznę w stosunkowo młodym wieku, w czarnej sutannie, z wystającym rąbkiem białej koszuli oraz w czerwonym kubraku bez rękawów.

W lewej górnej części malowidła umieszczono łacińską inskrypcję, która opisuje go jako doktora, torunianina, kanonika warmińskiej kapituły katedralnej oraz niezrównanego astronoma. Zamyka ją data 1503 (około lub po połowie XX wieku 0 zostało przemalowane na 9). Należy związać ją z rokiem otrzymania przez Kopernika stopnia doktora. Portret mógł powstać w związku z upamiętnieniem tego wydarzenia, być może z okazji jego 200-letniej rocznicy
Wymiary obrazu oraz sugerowana okoliczność jego powstania pozwalają przypuszczać, że pierwotnie mógł funkcjonować w przestrzeni o charakterze dydaktycznym, na przykład w bibliotece.

Obraz zalicza się do grupy wizerunków kopernikańskich, które wywodzą się z XVI-wiecznego portretu toruńskiego (w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu). Najwięcej łączy go z datowanym na początek XVIII wieku obrazem z Nationalgalerie w Berlinie, a także pochodzącym z tego samego stulecia portretem który należał niegdyś do Jana Matejki, a obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie oraz obecnie zaginionym obrazem ze zbiorów Gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego (Naturforschende Gesellschaft in Danzig). Wszystkie ze wskazanych portretów posiadają charakterystyczną inskrypcję, której formularz odnotować można najwcześniej na portrecie krakowskim ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, który datowany jest na koniec XVI w.

W poznańskim Muzeum Archidiecezjalnym obraz znalazł się najpewniej w pocz. XX wieku i według zapisów ewidencyjnych trafił do niego z Gniezna (zapis z 1917 r.). Portret prezentowany był we wnętrzach Zamku Poznańskiego, gdy w latach 1924-1928 funkcjonowało w nim Muzeum Sztuki Kościelnej, które utworzono w związku z przekazaniem obiektów zgromadzonych przez Muzeum Archidiecezjalne w depozyt Dyrekcji Zbiorów Państwowych.
Na ten mniej więcej okres przypada również pierwsza konserwacja obrazu.
Podczas wojny portret wraz z innymi obiektami został zabrany przez okupanta do Kaiser Friedrich Museum Posen (po wojnie Muzeum Narodowe w Poznaniu).
Obraz rewindykowano 8 października 1946 r., a ks. Józef Nowacki — ówczesny dyrektor Muzeum i Archiwum Archidiecezjalnego, umieścił go w swoim gabinecie.
W roku 1970 obraz przeszedł kolejną konserwację. Prace zostały przeprowadzone również w roku 2023 w muzealnej pracowni konserwatorskiej z okazji przypadającego wówczas Roku Kopernikańskiego.

 

Kurator: Karolina Czop
Aranżacja: Raman Tratsiuk
Konserwacja: Mariusz Jarosik